Landkreis Chełmno – polnisch-deutsches Ortsnamensverzeichnis 1922

Dr. Paweł Ossowski beschreibt in der gemeinsam mit Prof. Jan Tomasz Dziedzic verfassten Publikation Powiat i Miasto Chełmno (dt. Landkreis und Stadt Culm), herausgegeben 1923 in Chełmno, die Verwaltungsgliederung des Landkreises Chełmno im Zeitraum 22. Januar 1920 bis 1. Juli 1922. Demnach umfasst der Landkreis Chełmno, der seit 1920 zum jungen polnischen Staat gehört, in dieser Zeit neben der Stadt Chełmno 85 Dorfgemeinden und 60 Gutsbezirke.

Anhand einer in Tabellenform abgedruckten Aufstellung der Landgemeinden und Gutsbezirke im oben genannten Buch habe ich ein Ortsnamensverzeichnis als
PDF-Datei erstellt, und zwar sortiert nach den polnischen Ortsnamen und in einer zweiten Tabelle nach den deutschen Ortsnamen.

Sie können übrigens auch ein Ortsnamensverzeichnis aus dem Jahr 1879 nutzen.

Verfassungstag in Lisewo – 3. Mai 1929


Verfassungstag in Lisewo – 3. Mai 1929

Dieses Foto, veröffentlicht in der Tageszeitung Słowo Pomorskie vom 22. Mai 1929, zeigt, dass der Verfassungstag (3. Mai) in der Zwischenkriegszeit einen hohen Stellenwert genoss und selbst in kleineren Ortschaften Polens öffentlich begangen worden ist. Das Foto entstand am 3. Mai 1929 in Lisewo im Landkreis Chełmno (Culm).

Freiwillige Feuerwehr 1935

Freiwillige Feuerwehr in Chełmno 1935

Im Bestand der Digitalen Nationalbibliothek (Cyfrowa Biblioteka Narodowa) gibt es eine interessante Publikation, nämlich eine der Geschichte der Freiwilligen Feuerwehr in Chełmno seit dem Jahr 1875 gewidmete Gedenkschrift aus dem Jahr 1935, die anlässlich des 60. Jahrestages ihrer Gründung herausgegeben worden ist.

Das Foto stammt aus dieser Publikation und zeigt die Mitglieder der Freiwilligen Feuerwehr im Jahr 1935.

Der genaue Titel lautet:

Ochotnicza Straż Pożarna (Chełmno), Red. Jan Szupryczyński, Pamiętnik jubileuszowy 60-cio lecia Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej w Chełmnie : 1875-1935, Chełmno 1935

Reenactment am 25.04.2009 – Polnische Armee im August und September 1939

25.04.2009Schauspielerische Nachstellungen wichtiger historischer Ereignisse haben in Chełmno bereits eine gewisse Tradition. Im Vorfeld des 70. Jahrestages des deutschen Überfalls auf Polen und des damit verbundenen Ausbruchs des Zweiten Weltkriegs gab es am 25. April 2009 auf einem Freigelände östlich der ul. Osnowska entlang der Straße Nad Browiną eine Inszenierung zum Thema Schicksal des 66. Kaschubischen Infanterieregiments und des 8. Kavallerieschützenregiments aus Chełmno im August und September 1939.

Das hervorragend geplante und mit großem Engagement der Teilnehmer veranstaltete Reenactment fand starken Zuspruch bei Einwohnern und angereisten Gästen. Mit einem vorbildlich recherchierten und über eine große Lautsprecheranlage übertragenen Kommentar wurde das schauspielerisch-symbolisch vorgestellte Geschehen ab 1937 bis Herbst 1939 den Zuschauern, unter ihnen viele Kinder und Jugendliche, verständlich gemacht. An pyrotechnischen Effekten wurde nicht gespart. Sogar ein Kleinflugzeug kreiste während der Darstellung einer Schlacht über dem Veranstaltungsgelände und lieferte Motorengeräusche.

Die einstündige Präsentation begann mit der Vorstellung der während der Zwischenkriegsjahre in Chełmno stationierten Infanterie- und Kavellerieregimenter. Anschaulich darstellt wurde die Musterung von Rekruten und ihre Ausbildung. Der Moderator erläuterte die Bedeutung, die das Militär in den letzten Friedensjahren spielte, die zunehmenden Spannungen zwischen Polen und dem nationalsozialistischen Deutschland und schließlich den deutschen Überfall auf das östliche Nachbarland. Bei der gesamten Vorstellung wurde immer wieder Bezug auf das Geschehen in und um Chełmno genommen.

Telefonbuch 1939

Nach dem Adressbuch aus dem Jahr 1928 veröffentliche ich heute die die Stadt Chełmno betreffenden Einträge aus dem 1939 erschienenen amtlichen Telefonbuch für den Raum Bydgoszcz (Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r.), das vollständig in der Digitalen Bibliothek Kujawien-Pommern eingesehen werden kann.

Die Einträge des in der Amtssprache Polnisch herausgegebenen Telefonbuchs werden im Original wiedergegeben. In eckigen Klammern habe ich jeweils erläuternde Übersetzungen ins Deutsche hinzugefügt. Die Straßennamen sind wie im Original ohne vorangestellte Zusätze wie „ul.“ usw. angegeben. Das historische Straßenregister für die Stadt Culm wird Ihnen bei der Orientierung helfen. Die Straßennamen entsprechen im Übrigen in vielen Fällen den heutigen, so dass Sie sich mit Hilfe des aktuellen Stadtplans, auf den im historischen Straßenregister verwiesen wird, gut zurechtfinden dürften.

20.11.2008 Andreas Prause

CHEŁMNO

A
77 – Apteka pod Orłem i drogeria, mgr Bronisław Jasiński, Rynek 9 [Apotheke und Drogerie]
161 – Apteka Radziecka, E. Hempel, Rynek 24 [Apotheke]

B
57 – Badziong M., restaur., kawiarnia „Gastronomia“, Marsz. Focha 24 [Restaurant]
BANKI [Banken]:
75 – Deutsche Volksbank. Bank Spółdzielczy z o. o. w Bydgoszczy, oddz. w Chełmnie, Rynek 22 [Genossenschaftsbank in Bromberg, Filiale in Culm]
50 – Komunalna Kasa Oszczędności pow. Chełmińskiego, Dworcowa 3 [Kommunale Sparkasse für den Landkreis Culm]
1 – Spółdzielczy Chełmiński, Spółdz. z o. o., Hallera 4 [„Culmer Genossenschaftsbank GmbH”].
87 – Boruta Franciszek, skład pomocniczy P. M. Spiryt., Dworcowa 8 (Spirituosen)
108 – Bredefeldt Teodor, przedsiębiostwo budowlane, arch. budown., 22 Stycznia 40-42 [Bauunternehmen, Architekt]
92 – Browar Bydgoski, filia Chełmno, Dworcowa 15 [„Bromberger Brauerei”, Filiale Culm]
4 – Bukowski Bernard, autodorożka, Wodna 31 [Busunternehmen]

C
53 – Cegielnia „Saturn“, inż. A. Dziedziul i Ska, Szosa Łunawska 2 [Ziegelei „Saturn”]
158 – Chełmińska Cegielnia Parowa. wł. M. Nelke, L. Rost, Polna 29 [Culmer Dampfziegelei]
155 – Chmurzyński Józef. tyton, wina, wódki, kiszarnia ogórków i kapusty, Wodna 29 [Tabak, Wein, Wodka, saure Gurken, Sauerkraut]
140 – Culmer Zeitung (Gazeta Chełmińska), księg. i drukarnia spółkowa, Marsz. Focha 29 [auch Buchhandlung und Druckerei]

D
148 – Drążkowski Joachim. Rycerska 27
166 – Drążkowski Józef, dr med., lekarz, Dworcowa 6 [Arzt]
53 – Dziedziul Alfred, inż. dypl.. wł. cegielni i prezes Związku Cegielni (Cegielnia „Saturn“) [Dipl.-Ing., Besitzer der Ziegelei „Saturn” und Vorsitzender des Ziegeleiverbands]
152 – Dziekan L., skład żelaza i art. rolniczych, Hallera 1 [Eisenwaren und landwirtschaftliche Artikel]

E
93 – Ebłowskl Stanisław, ślusarnia budowlana, Marsz. Focha 32 [Bauschlosserei]
125 – Erdmann Teodor, hurtownia piwa i fabryka wód mineralnych, Marsz. Focha 30 [Biergroßhandel und Mineralwasserfabrik]
98 – Ewangelicki Dom Towarzystw. hotel i restaur., zarządca Fiebig Adolf, Świetojerska 3 [Evangelisches Vereinshaus, Hotel und Restaurant, Verwalter Adolf Fiebig]

F
84 – Feibel M., handel drzewa, zboża i ziemiopłodów, Dworcowa 32 (Handel mit Holz, Getreide und Bogenerzeugnissen)
86 – Filarski A., skł. tow. kolon., delik, restaur., Marsz. Focha 9 [Kolonialwarenladen, Delikatessen, Restaurant]
81 – Fitzermann Bracia, fabryka obręczy i hurt wiklin, Polna 8 – 10 [Gebrüder Fitzermann, Reifenfabrik und Großhandel mit Weidenruten]
114 – Frankowski Bolesław, rybołówstwo, Rynkowa 6 [Fischfang]
149 – Frąckowski Jan, mistrz rzeźnicki, Biskupia 6 [Schlachtermeister]
104 – Frąckowski Wład., cukiernia i kawiarnia, Biskupia 2 [Konditorei und Cafe]

G
15 – Gołęblewski Z., skład żelaza, Rynek 1 [Eisenwarengeschäft]
142 – Górecki Stefan, materiały budowlane, Wodna 37 [Baustoffe]
45 – Grzankowski, Józef, skład towarów kol. i restauracja, Rynek 11 [Kolonialwarenladen, Restaurant]

H
10 – Henatsch Werner, właśc. dóbr ryc. Kobyły, poczta Małe Czyste [Rittergutsbesitzer Kobyły, Postamt Małe Czyste]
165 – Hotel Centralny, właśc. Walery Janowski, Dworcowa 23
68 – Huth Hans, przemysł druciany i żelazny, 22 Stycznia 30 [Draht- und Eisenindustrie]

J
78 – Jeske Stefan, b. dyr Pom. Izby Roln., major rez., Uść [ehemaliger Direktor der Pommernschen Landwirtschaftskammer, Reserveoffizier]

K
51 – Kamińska Maria, rozlewnia piwa, Rynkowa 5 [Bierabfüllung]
95 – Kasztelan Józef, wytwórnia soków owoc., hdl. tow. kolon. i restauracja, Dworcowa 24 [Fruchtsafterzeugung, Kolonialwarenhandlung und Restaurant]
80 – Katolicki Urząd Parafialny, Franciszkańska 8 [Katholisches Pfarramt]
8 – Kęsik St., mistrz rzeźnicki, Marsz. Focha 28 [Schlachtermeister]
127 – Kierownictwo Budowy Obwałowania Wisły pod Chełmnem, Rynek 19 [für den Bau der Weichseldämme bei Culm zuständige Behörde]

KOLEJE [Bahn]:
3 – ekspedycja towar., Dworcowa 41 [Güterabfertigung]
55 – ekspedycja towar., Stolno [Güterabfertigung]
88 – Komenda Garnizonu [Garnisonskommandantur]
9 – Komenda P. W. i W. F. [Kommandantur der Organisation für militärische Ausbildung und Leibeserziehung]
21 – Koncern Chmielowy Ska z o.o. Lwów, Słodownia w Chełmnie, Biskupia 23a [Hopfenkonzern GmbH Lemberg, Mälzerei in Culm]
124 – Kośmider Antoni, mistrz ślusarski, Toruńskie Przedmieście 18 [Schlossermeister]
6 – Kraffke W., skład żelaza, Marsz. Focha 34 [Eisenwarengeschäft]
66 – Krąkowski Tadeusz, pow. lekarz wet., Dworcowa 26 [Kreistierarzt]
42 – Kryska Jan, dr med, pl. Marsz. Piłsudskiego 3
41 – Krzywoszyński Alojzy i Franciszek, skł. żel., Marsz. Focha 33 [Eisenwarengeschäft]
91 – Księża Pallotyni, dom misyjny, Dworcowa 38 [Pallottiner – Gesellschaft apostolischen Lebens, Missionshaus]
90 – Kurowski Antoni, mistrz piekarski i właśc. parowej piekarni, Marsz. Focha 13 [Bäckermeister und Dampfbäckereieigentümer]
157 – Künzle Erwin, obywatel ziemski, Małe Czyste, pow. Chełmno [Grundbesitzer]
40 – Künzle Gustaw, handel zboża i nasion, Podmurna 2 [Getreide- und Saatguthandel]

L
69 – Lamparczyk Feliks, kupiec, Wodna 28 [Kaufmann]
171 – Landbund Weichselgau, St. z., Toruńska 5 [eingetragener Verein]
46 – Lemon Jan, spedytor, transport mebli, Rycerska 17 [Spediteur, Möbeltransporte]
160 – Licznerski Józef, adw., b., 22 Stycznia 8 [Rechtsanwalt, Büro]
52 – m. , Dworcowa 29 [Wohnung]
60 – Loga von, wł. dóbr. ryc., Wichorze [Rittergutsbesitzer]
43 – „Lukullus“ fabr. cukrów i czekolady Bydgoszcz, filia Chełmno, hurt i detal, Rynek 2 [Süßwaren- und Schokoladenfabrik „Lukullus” Bromberg, Filiale Culm, Groß- und Einzelhandel]

M
123 – Mańkowski Antoni, przedstawiciel Browaru Skierniewickiego, Biskupia 17 [Vertreter der Brauerei Skierniewice]
111 – Mączkowski Antoni, fabryka wyrobów cementowych, budownictwo studzien, zakład kamieniarsko-rzezbiarski, Dworcowa 2 [Fabrik für Zementerzeugnisse, Brunnenbau, Steinmetz- und Bildhauerarbeiten]
18 – Meseck A. i Schultze W., biuro, zakup zboża, sprzedaż i wymiana mąki, drzewo użytkowe i budowlane, Marsz. Focha 19 [Büro, Getreideankauf, Verkauf und Tausch von Mehl, Nutz- und Bauholz]
19 – młyn parowy, tartak i heblarnia, Nowe Dobra [Dampfmühle, Säge- und Hobelwerk]
82 – Michalski Bolesław, dr, notariusz, Rynek 7 [Notar]
54 – Mleczarnia Spółkowa, Stolna [Molkerei]
154 – Młyn elektryczny, Brzozowo, pow. Chełmno, właśc. Alfred Schmautz [elektrische Mühle]
116 – „Młyn Nadwiślański”, J. Bartel, Toruńska 13 [„Weichselmühle”]

N
58 – Neumann Henryk, skł. tow. kolon., Rynkowa 2 [Kolonialwarenladen]

O
2 – Oesterle Ella, handel ziemiopłodami, Wodna 27 [Handel mit Bodenfrüchten]
73 – Osiecki Bronisław, dr, lek. Hallera 3 [Arzt]

P
POCZTA, TELEGRAF i TELEFON [Post-, Telegrafen- und Telefonamt]:
101 – naczelnik urzędu, b. [Amtsleiter Büro]
– (dod.) m [zusätzlich Wohnung]
102 – kancelaria [Kanzlei]
164 – główna kasa [Hauptkasse]
198 – ekspedycja [Ausgabestelle?]
5 – okienko II [Schalter II]
13 – okienko VI [Schalter VI]
97 – nadzór techniczny b. [technische Überwachung, Büro]
107 – m. [Wohnung]
109 – monter, m. [Monteur, Wohnung]
200 – warsztat monterów [Werkstatt der Monteure]

170 – Pohlmann, Fryderyk, lekarz, Dworcowa 8 [Arzt]

POLICJA PAŃSTWOWA [Staatliche Polizei]:
7 – komenda powiatowa, Dworcowa 1 [Kreiskommandantur]
106 – komendant powiatowy, komisarz Polakowski Teofil, m., Dworcowa 8 [Kreiskommandant, Wohnung]
30 – posterunek, Rynek 14 [Wache]
131 –
132 –
135 –
– (dod.) Dorposz Szlachecki

24 – „Przechowo”, młyny i tartaki, Sp. Akc. w Przechowie, oddział w Chełmnie, Marsz. Focha 21 [Mühlen und Sägewerke Aktiengesellschaft in Przechowo, Filiale in Culm]
113 – Przegląd Chełmiński, drukarnia, Marsz. Focha 21 [„Culmer Rundschau”, Druckerei]
14 – Przybylski Tadeusz, przemysłowiec, „Polmin”, benzyna, oleje i smary, Szkolna 4 [Benzin, Öle, Schmiermittel]
141 – Puczyński Alojzy, kawiarnia i cukiernia, Marsz. Focha 1 [Cafe und Konditorei]
22 – Pusłowski Wojciech, hr., właśc. dóbr, Grubno [Graf, Gutsbesitzer]
63 – Puttkamer – Kleszczyńska, dr, lek., Wodna 15 [Ärztin]

R
27 – Raciniewski Stanisław, maj., Rybieniec [Major]
144 – Rediger Stanisław, mistrz piekarski, Wodna 26 [Bäckermeister]
128 – Reiss Oskar, skład tow. kolon. i handel sprzętów kuchennych, Marsz. Focha 6 [Kolonialwarenladen und Handel mit Küchengeräten]
62 – Renkielska Elfryda, handl. skór surowych, Rycerska 29 [Rohlederhandel]
130 – Renkielski Jan, rakarnia, Klamry [Abdeckerei]
26 – „Rolnik” Oddz. Grudziądza Sp. roln.-handl. z o.o., Rynek 26 [„Landwirt“ Graudenz landwirtschaftl. Handelsges. mbH, Filiale]
72 – Rosiński Józef, adw., Toruńska 1 [Rechtsanwalt]

S
154 – Schmautz Alfred, młyn elektr. i rolnictwo, Brzozowo, pow. Chełmno [elektrische Mühle und Landwirtschaft]
79 – Seidel Karol, Rynkowa 4
168 – Skierski Antoni, węgiel, oleje, farby i artykuły techniczne, Hallera 4a [Kohle, Öle, Farben und technische Artikel]
28 – Spich Antoni, Kino Apollo, 22 Stycznia 35
33 – Spółka Roln. Handl., Sp. z o.o., Szkolna 4 [Landwirtsch. Handelsgesellschaft mbH]
74 – Steffen Edward, parowa farbiarnia i chem. pralnia, Szkolna 2 [Dampffärberei und chemische Reinigung]
56 – Strübing Elżbieta, właśc. dóbr. ryc., Storlus, poczta Małe Czyste [Rittergutsbesitzerin in Storlus, Postamt Małe Czyste]
48 – Strübing G., właśc., maj., Stolno [Grundbesitzer, Major]
11 – Swoiński Józef, rozlewnia piwa, Browar Kuntersztyn, fabr. wód miner., Dominikańska 16 [Bierabfüllung, Brauerei Kuntersztyn, Mineralwasserfabrik]
61 – Szałwicki Paweł, skł. tow. kolon. i restaur., Toruńska 5 [Kolonialwarenladen und Restaurant]
38 – Szczepańska Stanisława, materiałowe opałowe i budowlane, Młyńska 6 [Brenn- und Baustoffe]

SZKOŁY [Schulen]:
23 – I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka, Dominikańska 35 [I. Staatliches Lyzeum und Gymnasium]
110 – II. Państwowe Gimnazjum, Kościuszki 11 [II. Staatliches Gymnasium]

64 – Szpital Powiatowy, pl. dr L. Rydygiera 1 [Kreiskrankenhaus]
36 – Szymański Aleksander, adw. b., Rynek 7 [Rechtsanwalt, Büro]
– m., Dworcowa 19 [Wohnung]

T
81 – Tietze Gerhard, pastor, Wodna 3
117 – Towarzystwo Rolniczo Powiatowe, Dworcowa 5 [Kreislandwirtschaftsgesellschaft]
16 – Trembicki Franciszek, senior, przemysłowiec, Świętojerska 2 [Industrieller]

U
35 – Ubezpieczalnia Społeczna w Grudziądzu, punkt kontrolny w Chełmnie, Dworcowa 27 [Sozialversicherungsanstalt in Graudenz, Kontrollstelle in Culm]
20 – „Unia” Zjednoczone fabryki maszyn, dawn. Ventzki i Peters, Sp. Akc. w Grudziądzu, oddz. Chełmno, Dworcowa 40 [„Unia” Vereinigte Maschinenfabrik, ehem. Ventzki und Peters, Aktiengesellschaft in Graudenz, Filiale in Culm]

URZĘDY [Behörden]:
67 – Inspektorat Szkolny, Świętojerska 1 [Schulamt]
147 – Państwowy Zarząd Wodny, pl. Marsz. J. Piłsudskiego 1 [Staatliche Wasserstraßenverwaltung]
151 – Sąd Grodzki, Toruńska 3 [Amtsgericht]
169 – Starosta Powiatowy, m., Dworcowa 1 [Landrat, Wohnung]
70 – Starostwo Powiatowy, kancelaria, Dworcowa 1 [Kreisverwaltung, Kanzlei]
– (dod.) starosta powiatowy – gab. [Landrat, Büro]
83 – wicestarosta, Dworcowa 1 [Stellvertretender Landrat]
71 – Urząd Skarbowy, pl. Marsz. Piłsudskiego 1 [Finanzamt]
136 – Wydział Powiatowy, nacz. sekretarz, Dworcowa 1 [Kreisausschuss, Obersekretär]
137 – rachuba, Dworcowa 1 [Buchhaltung?]
138 – zarząd drogowy, Dworcowa 1 [Straßenverwaltung]

78 – Uść, folwark, Stefan Jeske [Gut]

V
12 – „Vistula” Polska Żegluga Rzeczna Sp. z o.o., przystań nad Wisłą [„Weichsel” Polnische Flussschifffahrt GmbH, Anlegestelle an der Weichsel]

W
65 – Wasielewski Franciszek, dr med., Marsz. Focha 17
32 – Wedel Ernst, fabryka mebli, zakład pogrzebowy, Rynek 17 [Möbelfabrik, Bestattungsunternehmen]
134 – Wielkopolski Skład Kawy Nr 27, oddz. w Chełmnie, skład kolon., Marsz. Focha [Großpolnisches Kaffeelager Nr. 27, Filiale in Culm, Kolonialwarenladen]
59 – „Wieś i Miasto”, sklep spożywczy, właśc. Maria Jeske, Marsz. Focha 31 [„Dorf und Stadt”, Lebensmittelgeschäft, Eigentümerin Maria Jeske]
94 – Winiarska E., skł. kolon., Rynek 5 [Kolonialwarenladen]
99 – Witkowski Aleksy i Ska, kupiec, import i eksport bydła i trzody chlewnej, Dworcowa 16 (?) [Kaufmann, In- und Export von Vieh und Schweinen]
145 – Wolnikowski Antoni, przeds. samochodowo przewozowe, Rybacka ? [Beförderungsunternehmen]
89 – Wrona Antoni, dr, adw., Rynek 11 (?) [Rechtsanwalt]

Z
133 – Zając Franciszek, obrońca pryw., Rynek 18 [Privatverteidiger]
44 – Zakład Sióstr Miłosierdzia, klasztor, Dominikańska 40 [Kloster der Barmherzigen Schwestern]
39 – Zarząd gminny, Dworcowa 36 [Gemeindeverwaltung]
115 – Zarząd gminny w Starogrodzie [Gemeindeverwaltung in Starogród/Althausen]

ZARZĄD MIEJSKI [Stadtverwaltung]:
25 – Klein Leon, burmistrz, Rynek 26 [Bürgermeister]
31 – Ratusz [Rathaus]
49 –
120 – Rzeźnia, Toruńskie Przedmieście ? [Schlachthof]
119 – Wodociągi, Kilińskiego 9 [Wasserwerke]
118 – Zarząd Gazowni, Wodociągów i Miejskiego Zakładu Elektrycznego, Kamionka 3 [Vorstand Gaswerk, Wasserwerke und Städtisches E-Werk]
121 – Zawadzki Bronisław, mistrz rzeznicko-wędliniarski, Marsz. Focha 15 [Schlachtermeister]
34 – Związek Elektryfikacyjny Chełmno – Świecie – Toruń, Hallera 7 [Elektrifizierungsverband Culm – Schwetz – Thorn]
29 – stacja rozdzielcza, Brzozowo [Schaltwerk]
122 – Żurawski Bolesław, piekarnia par., Młyńska 3 [Dampfbäckerei]

Adressbuch 1928

Dank der Großpolnischen Digitalen Bibliothek (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa) steht allen Internetusern ein über 2700 Seiten starkes Branchenbuch aus dem Jahr 1928 zur Verfügung, das – nach Ortschaften geordnet – Adressen von Gewerbetreibenden und Freiberuflern in Polen und der Freien Stadt Danzig enthält.

Ich habe für Sie im Folgenden die Culm (Chełmno) betreffenden Einträge aufbereitet. Um einen einfachen Vergleich mit dem Original zu ermöglichen (dort die Seiten 1139 und 1140), habe ich die Reihenfolge der Einträge beibehalten, auch wenn durch die Übersetzung der Branchenbezeichnungen ins Deutsche die Branchen (im Deutschen) nicht alphabetisch sortiert sind.

Beachten Sie bitte, dass die Vornamen der genannten Personen in den meisten Fällen – wie im Original – abgekürzt sind. Firmenbezeichnungen habe ich in der Regel im polnischen Original belassen und, soweit dies für das Verständnis sinnvoll ist, eine wortwörtliche Übersetzung ins Deutsche angefügt.

Die Straßennamen sind wie im Original ohne vorangestellte Zusätze wie „ul.“ etc. angegeben. Beachten Sie bitte das historische Straßenregister für Culm, das bereits im Mai 2008 erschienen ist. Hier werden Sie (fast) alle genannten Straßen finden. Die Straßennamen entsprechen im Übrigen in der Regel den heutigen, so dass Sie sich mit Hilfe des aktuellen Stadtplans, auf den im historischen Straßenregister verwiesen wird, gut zurechtfinden dürften.

7.11.2008 Andreas Prause

 

CHEŁMNO

Landrat:
Dr. Edw. Prądzyński

Bürgermeister:
Stan. Zawacki

Stadtratsvorsitzender:
Jan Wyrembelski

Krankenhausdirektor:
Franc. Winiarski

Direktor der städtischen Gasanstalt:
Jan Szupryszyński

Direktor der Wasserwerke:
Jan Gruss

Feuerwehrkommandant:
Teodor Bredefeldt

Ärzte:
Dr. Oskar Altendorf – 22 Stycznia
Dr. Józ. Drążkowski – Dworcowa
Dr. T. Kowalski – Dworcowa 6
Dr. Stan. Michałek – Kreiskrankenhaus
Dr. J. Pędzich – Plac Wolności
Dr. Irena Puttkamme Kleszczyńska – Rynek
Dr. Franc. Wasilewski – Grudziądzka
Dr. Witkowski – Dworcowa

Zahnärzte:
Iwanoff Bielawska – Dworcowa
Józ. Buczkowski – Grudziądzka
Jan Nierzwicki – Grudziądzka
Józ. Nikielewski – Grudziądzka
Gerh. Schlücker – Grudziądzka
Maks. Ziemens – Grudziądzka

Tierärzte:
Fran. Górski
Anast. Kęski – Grudziądzka
J. Proebsting
Paw. Szmidt – Toruńskie Przedmieście

Rechtsanwälte:
Dr. L. Skiciński – 22 Stycznia
A. Szymański
Dr. Ant. Wrona – Grudziądzka

Notare:
Dr. Lecon Skiciński – 22 Stycznia
Aleks. Szymański – Rynek

Gerichtsvollzieher:
Bartosiński – Szkolna
Szwedowski

Hebammen:
Mar. Karwasz – Św. Ducha
Fr. Kowalska – Wodna
Paul. Luba – Poprzeczna
Fr. Nowakowska – 22 Stycznia
Otyl. Oesterle – Wodna
Mat. Zimmerman – Dominikańska

Apotheken:
J. Hempel – Rynek
B. Jasiński – Rynek
Jan Podbielski – Rynek

Verbandszeug (Herstellung):
H. Dawid

Kreditinstitute:
Bank Chełmiński Sp. z o.o. (Culmer Bank GmbH) – Rynek
Bank Ludowy Sp. z o.o. (Volksbank GmbH) – Rynek
Bank Powiatowy (Kreisbank) – Dworcowa
Deutsche Volksbank Sp. z o.o. – Hallera

Böttcher:
J. Binkowski – Poprzeczna
M. Idzikowski – Rybacka
R. Jakubowski – Rycerska
F. Lipski – Wałowa
A. Ostrowski – 22 Stycznia
S. Zieliński – Grudziądzka

Klempner:
S. Kosińsnki – 22 Stycznia
A. Zander – 22 Stycznia

Seidenwaren:
Frost i Ska – Rynek
A. Loewenberg – Rycerska
Z. Karwasz
W. Sikorska – Grudziądzka

Brauereien:
Browary Chełmińskie S.A. (Culmer Brauerei AG) – Biskupia

Steinsetzer:
J. Zawadzki – Toruńskie Przedmieście

Bauunternehmen:
„Beton“ – Rynek
T. Bredefeld – 3 Maja
W. Frucht – Dworcowa
J. Litterski – Kopernika
A. Mesedz – Wodna
J. Rosiński – Rolna
J. Ross – 22 Stycznia
F. Wolff – 22 Stycznia

Viehhandel:
J. Kalinowski – Rycerska
M. Łukiewski – Rynkowa
P. Śliwiński – Dojazd
A. Witkowski – Dworcowa

Ziegeleien:
Chełmińska Cegielnia Parowa (Culmer Dampfziegelei) – Polna
Nelke i Neumann – Wybudowanie
„Saturn“ Eigent. A. Dziedziuł i Ska – Wybudowanie

Bonbons:
J. Kszany – Grudziądzka
F. Lubański
K. Żmudziński – Grudziądzka

Dachdecker:
L. Ciżmowski – Poprzeczna
J. Perszke – Dominikańska

Drogerien:
F. Jagodziński – Grudziądzka
A. Koepke – Rynek
W. Turkowski – Grudziądzka
B. Wardziński – Rynek

Geflügel:
B. Cieszyńska – 22 Stycznia

Drahterzeugnisse (Herstellung):
F. Huth i Syn (F. Huth und Sohn) – 22 Stycznia

Druckereien:
W. Biengke – Poprzeczna
W. Fiałek – Toruńska
F. Malinowski – Biskupia

Holz:
I. Feibel – Dworcowa
A. Meseck i W. Schultze – Grudziądzka
A. Rosiński – Dworcowa

Spediteure:
Gebrüder Lemon – Rycerska

Elektrotechnisches Büro:
T. Kretkowski – Dworcowa

Färberei:
E. Steffen – Rynek

Farben:
M. Krajczyński – Poprzeczna

Klaviere (Herstellung):
W. Bienert – Wodna

Fotoateliers:
F. Lemański – Hallera
F. i P. Lemańscy – Grudziądzka
T. Reimers – Grudziązdka

Friseure:
A. Epding – Rynek
S. Jakubowski – Rycerska
J. Letkiewicz – 22 Stycznia
A. Marchlewski – Wodna
K. Podwójski – Rynek
F. Riedel – Rynek
F. Zblewski – Grudziądzka

Kurzwaren:
P. Prusakowski – Toruńska
Schwestern Supkiewicz – Grudziądzka
St. Szatkowski – Grudziądzka

Gerbereien:
J. Zajączkowski – Toruńskie Przedmieście

Zeitungen:
Culmer Zeitung – Grudziądzka
Nadwiślanin, Eigent. F. Tyszkiewicz – Rynek

Landmesser:
Schneigert – Plac Wolności

Stickarbeiten:
Stickwerkstatt des Klosters der Barmherzigen Schwestern – Dominikańska

Hotels:
„Centralny“ – Dworcowa
„Dwór Chełmiński“ – Rynek
M. Kort – Świętojerska

Installationen:
E. Stienke – Rynek

Buchbinder:
Fr. Malinowski – Biskupia
W. Zander – 22 Stycznia

Juweliere:
M. Biały – Grudziądzka

Jute:
K. Strzelecki und A. Więckowski – Dworcowa

Hüte:
A. Błażejewski – Rycerska

Damenhüte:
M. und H. Burczyk – Rynek
I. Rembielińska – Grudziądzka
H. Szarafińska – Rynek
J. Ziemkowska – Wodna

Spar- und Darlehenskassen:
Kulmer Kreditverein Sp. z o.o.
Miejska Kasa Oszczędności (Städtische Sparkasse) – Rathaus

Kaffee:
Wielkopolski Skład Kawy T. z o.o. (Großpolnisches Kaffeelager GmbH), Niederlassung – Rynek

Cafes:
W. Frąckowski – Rybacka
„Kawiarnia Pomorska“ – Grudziądzka
„Wielkopolanka“ – Dworcowa

Kinos:
„Apollo“ – Grudziądzka
„Colosseum“ – Rynek
„Estefilm“, Eigent. Gaszkowski – Hotel Centralny
„Stylowy“, Eigent. F. Wawrzyniak – Poprzeczna

Kolonialwaren:
A. Balzer – Rynek
E. Beyer – Toruńska
J. Chłosta – Młyńska
A. Filarski – Grudziądzka
J. Filarski – Rycerska
M. Gołębiowska – Grudziądzka
J. Grzankowski – Rynek
J. Kasztelan – Dworcowa
W. Klein – Rycerska
W. Kraffke – Grudziądzka
W. Lewandowski – Wodna
P. Muchowski – Grudziądzka
W. Polaszewski – Grudziądzka
H. Święcicki – Dworcowa
K. Thoms – 22 Stycznia
M. Tomaszewska – Grudziądzka
F. Winiarski – Rynek
F. Wittek – Dominikańska

Stellmacher:
A. Błaszyk – Toruńska
J. Kulczyński – 22 Stycznia
E. Orlikowski – 22 Stycznia
M. Pentowski – Poprzeczna

Schornsteine:
L. Home – Dominikańska

Kommissionsgeschäfte:
F. Niemczewski – 22 Stycznia

Bekleidungsgeschäfte:
St. Borowski – Rynek
Aniela Domańska – Grudziądzka
J. Ganasiński – Grudziądzka
E. Krywald – Grudziądzka
J. Kwieciński – Rynek
P. Mączkowski – Grudziądzka
H. Mordawska – Rynek
M. Muzioł – Grudziądzka
G. Romahn – Grudziądzka
S. Zieliński – Grudziądzka
F. Złotowska – Wodna

Herrenbekleidung:
S. Wierzbowski – Grudziądzka

Pferdehändler:
St. Karwasz – Św. Ducha
Sz. Karwasz – Św. Ducha

Konservenfabriken:
W. Buczkowski – Toruńskie Przedmieście
L. und A. Jeszke – Dworcowa
J. Kwiatkowski – Dworcowa

Korken:
F. Niemczewski – 22 Stycznia
J. Pretowski – Rybacka
A. Wendorf – Dominikańska

Korbmacher:
F. Czaplewski – Nad Groblą
P. Czaplewski – Nad Groblą
Fel. Zieliński

Schmiede:
F. Jąkała – Rycerska
R. Lenz – Poprzeczna
W. Nell – 22 Stycznia
K. Röhr – Rynkowa

Schneider:
F. Badziąg – Toruńska
W. Badziąg – Dominikańska
F. Bartnik – Hallera
T. Belina – Szkolna
M. Czarnecki – Dworcowa
A. Dąbrowska – Szkolna
A. Gliniecki – Rynkowa
I. Gościniak – Dworcowa
F. Graczyk – Rynkowa
W. Hinkelman – 22 Stycznia
A. Lemanczyk – Św. Ducha
W. Ludwik – Rycerska
J. Olszewski – 3 Maja
A. Ostrowski – 22 Stycznia
S. Reiwer – Grudziądzka
J. Stusiński – Rynek
W. Szczerbicki – Hallera
F. Tadejewski – Św. Ducha
M. Zdunek – Młyńska

Nähbedarf:
A. Gaca – Grudziądzka

Buchhandlungen:
W. Biengke – Poprzeczna
Culmer Zeitung Sp. z o.o. – Grudziądzka
J. Kobierzyński – Grudziądzka
H. Rosiński – Rynek
Fr. Tyszkiewicz – Rynek

Küchenbedarf:
Z. Gołębiewski – Rybacka
T. Szatkowski – Grudziądzka
E. Trembicka – Rynek

Maler:
M. Delikat – Wodna
J. Gracz – Hallera
J. Kamiński – Rycerska
K. Krajczyńska – Poprzeczna
J. Padzikowski – Św. Ducha
J. Pęczek – Rybacka
J. Rediger – Wodna
I. Sadzikowski – Św. Ducha
A. Szpandowski – 22 Stycznia

Webwaren:
Fr. Buczkowska – Grudziądzka
J. Terbert – Wodna

Maschinenfabriken:
„Unja“ T.A. – Dworcowa

Nähmaschinen:
W. Granowski – Rynek
A. Loewenberg – Rycerska
L. Zakrzewski – Hallera

Mehl:
P. Bukowska – Rycerska

Möbel:
B. Adam – Grudziądzka
A. Demand – 22 Stycznia
A. Hennig – Grudziądzka
M. Hennig – Grudziądzka
J. Tokarski – Rynek
L. Wildenheim – Wodna

Möbelfabriken:
P. Hadzlik – Rynek

Korbmöbelfabriken:
Gebrüder Fitzermann – Polna
F. Trembicki – Świętojerska

Mühlen:
A. Meseck und W. Schultze – Grudziądzka
„Młyn Nadwiślański“ („Weichselmühle“) – Toruńska

Molkereiprodukte:
F. Beyer – Dominikańska
F. Nitka – Hallera
W. Szałowicki – Rycerska

Saatgut:
B. Wardziński – Rynek 30. Saatgut der Firma C. Ulrich

Immobilien – Ankauf und Verkauf:
A. Balicki – 22 Stycznia
A. Woźniewski – Parkowa

Schuhe:
P. Borzeszkowski – Grudziądzka
F. Lamparczyk – Grudziądzka
J. Mierzwa – Grudziądzka
E. Szrubka – Grudziądzka
O. Weil

Gärtner:
M. Feindt – Kościelna

Ölmühlen:
S. Janiak – Toruńskie Przedmieście
J. Winkowski i Ska – Toruńskie Przedmieście

Verpackungsfabriken:
Fabr. Opakowań i Podstawek pod kufle do piwa (Fabrik für Verpackungen und Untersetzer für Bierkrüge), Eigent. Z. Chojnicki – Toruńskie Przedmieście

Brennmaterial:
Bcia Filińscy (Gebrüder Filiński) – Rycerska
A. Mroziński – Dworcowa
G. Wessler – Wodna

Obst:
W. Adam – Toruńskie Przedmieście
R. Ryszkowska – Wodna
W. Szałwicki – Rycerska
F. Wielachowska – Rycerska

Parzellierungsunternehmen:
Ludowa Spółdz. Parcelacyjna z o.o. (Volks-Parzellierungsgenossenschaft GmbH)

Schuhcremefabriken:
W. Ziemkowski – Toruńskie Przedmieście

Parfümerien:
F. Zblewski – Grudziądzka

Bäcker:
S. Bobkowski – Wodna
J. Cieciński – 22 Stycznia
W. Frąckowski – Rybacka
L. Jurkiewicz – Hallera
A. Kurowski – Grudziądzka
J. Lange – Rybacka
P. Malinowski – Rynek
W. Mielcarski – Dominikańska
A. Musall – Polna
R. Müller – Grudziądzka
A. Peisert – Młyńska
J. Peisert – Młyńska
S. Rediger – Rycerska
J. Remus – Wodna
J. Szydzikowski – Toruńska
J. Szymański – Dworcowa
I. Wegner – Wodna
W. Wilanowski – Rybacka
I. Woźniak – Toruńska

Bier:
M. Kamińska – Rynkowa
Żagner i Ska – Grudziądzka

Bestattungsunternehmen:
E. Hinz – Dominikańska
H. Leitreiter – 22 Stycznia
A. Różycki – Toruńska

Arbeitsvermittlung:
Z. Sonnenbergowa – Wodna

Seiler:
J. Stenzhorn – Grudziądzka

Petitionen und Übersetzungsbüros:
B. Domżalski – Dominikańska
W. Kalinowski – Toruńska

Maschineschreiben:
J. Jaros – Rynek

Transportunternehmen:
R. Beyer – 22 Stycznia
Ł. Łaszewski – Rynek
A. Müller – Wodna

Restaurants:
W. Chudyszewicz – Dworcowa
Ł. Niemczyk – Grudziądzka
F. Plantz – Dworcowa
W. Śmigiel – Dworcowa

Landwirtschaftliche Produkte:
Kreislandbund – Hallera
Pomorskie Tow. Roln. Handlowe (Pommersche Landw. Handelsgesellschaft) – Toruńskie Przedmieście
„Syndykat Rolnicze“ Sp. z o.o. – Rynek

Landmaschinenfabriken:
„Unja“ T.A.

Verschiedene Waren:
Kółko Rolnicze (Landwirtsch. Genossenschaft) – Hallera
Spółdzielnia 66 pułku piech. Sp. z o.o. (Genossenschaft der 66. Infanterieregiments GmbH) – 22 Stycznia

Waffengeschäfte:
A. Mielcarski – Rynek

Schlachter:
E. Blenkle – Grudziądzka
G. Blenkle – Rynkowa
M. Borucki – Toruńska
W. Dembek – Rybacka
J. Frąckowski – Biskupia
J. Gołębiewski – Toruńskie Przedmieście
F. Grzywaczewski – Toruńska
A. Haftka – Wodna
J. Haftka – Wodna
L. Jeszke – Rycerska
F. Jezierski – Rycerska
J. Kaliszewski – Grudziądzka
P. Kaszubowski – Grudziądzka
S. Kęsik – Rycerska
F. Kruszewski – Toruńska
P. Krywald – Wodna
T. Perszke – Dworcowa
J. Pofelski – Młyńska
B. Rogoziński – Wodna
S. Rutkowski – Grudziądzka
W. Słomski – Dominikańska

Fahrzeugverkehr:
W. Granowski – Rynek

Sattler:
G. Butler – Hallera
M. Górski – Wodna

Leder:
A. Strehlau – Grudziądzka
T. Szróbka – Grudziądzka

Lederwaren:
L. Marks – Toruńska
T. Wacławski – Grudziądzka

Schmierfett:
J. Podbielski – Rynek

Lebensmittel:
R. Błaszczykiewicz – Wodna
J. Bojar – Młyńska
P. Dalkiewicz – Kamionka
B. Fiszer – Toruńskie Przedmieście
F. Goga – Rybaki
B. Idzikowski – Wodna
F. Jaeszke – Rynek
R. Jakubowski – Rycerska
J. Kluth – Grudziądzka
J. Marszałkiewicz – Polna
J. Mufall – Polna
B. Odlewany – Młyńska
R. Ryszkowska – Wodna
B. Schneider – Toruńska
W. Sikorska – Rycerska
J. Sporny – Rynek
M. Stachowicz – Dworcowa
F. Sulicka – Biskupia
J. Wendt – Wodna
A. Wolankowski – Wodna
S. Zastępowski – Rynkowa
B. Ziarniok – Toruńska

Altkleiderhändler:
M. Młodzikowska – Rycerska

Tischlerwerkstätten:
B. Adam – Grudziądzka
K. Arszyński – Rycerska
A. Demand – 22 Stycznia
A. Hennig – Grudziądzka
M. Hennig – Grudziądzka
H. Leitreiter – 22 Stycznia
A. Różycki – Toruńska
I. Tokarski – Rynek
E. Wedel – Rynek
L. Wyldenheim – Wodna

Tischler:
B. Gołębiewski – Podgórna
J. Grajewski – Rybacka
W. Ludwikowski – Młyńska
B. Osiński – Toruńska
L. Pohl – Dworcowa
M. und A. Robaczewski – Grudziądzka
F. Uhl – Dominikańska

Bürstenbinder:
Z. Chojnicki – Wodna

Schuster:
M. Abraham – Dominikańska
J. Beczyński – Grudziądzka
S. Gątkiewicz – Wodna
J. Olszewski – Toruńska
B. Ośmiałowski – Klasztorna
T. Racki – Rycerska
J. Reiske – Rynek
K. Schian – Grudziądzka
S. Słodczyk – Wodna
S. Szczerbicki – Kościelna
J. Theil – Rycerska
J. Zapolski – Wodna

Glas und Porzellan:
F. Kawecki – Rynek
P. Kostecki – Rynek
A. Napierkowska – Grudziądzka

Schlosserwerkstätten:
S. Ebłowski – Grudziądzka
K. Gawroń – Młyńska
Franciszek Huth i Syn
M. Kalweit – Parkowa

Schlosser:
B. Leitreiter – Grudziądzka

Polsterer:
F. Bartsch – Hallera
F. Galiński – Rybacka
F. Ławicki – Rynkowa

Sägewerke:
A. Meseck und W. Schultze – Nowe Dobra

Zahntechniker:
R. Kęsik – Grudziądzka

Drechsler:
G. Napora – Rycerska

Wassertransport:
F. Czarnecki

Särge:
E. Wedel – Rynek

Tabakwaren:
L. Essig – Grudziądzka
W. Galińska – Rynek
A. Grzonkowski – Dworcowa

Tabakwaren – Großhandlung:
J. Chmurzyński – Grudziądzka

Versicherungsagenturen:
J. Gaca – Dworcowa
D. Jędrzejewska – Klasztorna
O. Peters – Grudziądzka
A. Spandowski – 22 Stycznia
J. Tyrkowski – Wodna

Weidenruten:
A. Ellmann – Kamionka
Bcia (Gebrüder) Fitzermann – Polna
Franciszek Trembicki – Świętojerska

Mineralwasserfabriken:
J. Kwiatkowski – Dworcowa
P. Stürz – Dominikańska
W. Śmigiel – 22 Stycznia

Ausschank von Spiritousen:
L. Alberty – Hallera
K. Kniciński – Kamionka
W. Kowalski – Rynek
H. Kujanek – Grudziądzka
W. [unleserlich] – 22 Stycznia
T. Raczyński – Rynek
O. Reiss – Grudziądzka
„Strzelnica“ („Schützenhaus“), Eigent. A. Rummler, Dworcowa

Getreide:
H. Gelhar – Rynek
„Rolnik“ („Landwirt“) – Szkolna
F. Rywolt – Rynek
L. Szarafiński – Rynek
J. Wińkowski – Grudziądzka

Ofensetzer:
Jordan – Hallera
Templin – Dominikańska

Uhrmacher:
M. Biały – Grudziądzka
S. Gregorkiewicz – Rynek
A. Majewski – Grudziądzka

Bodenerzeugnisse:
F. Goers – Rynek
„Nadwiślański Hurt Rolniczo-Przemysłowy“ („Landwirtschaftlich-industrieller Weichsel-Großhandel“) – Szkolna
Pom. Stow. Rolniczo-Handl. Sp. z o.o. (Pommerscher Landwirtschaftlicher Handelsverband GmbH) – Toruńska

Eisenwaren:
W. Kraffke
E. Smoliński – Rynek
C. Stefański – Grudziądzka

Alteisen:
W. Bogdański – Rycerska