Nach dem Adressbuch aus dem Jahr 1928 veröffentliche ich heute die die Stadt Chełmno betreffenden Einträge aus dem 1939 erschienenen amtlichen Telefonbuch für den Raum Bydgoszcz (Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r.), das vollständig in der Digitalen Bibliothek Kujawien-Pommern eingesehen werden kann.

Die Einträge des in der Amtssprache Polnisch herausgegebenen Telefonbuchs werden im Original wiedergegeben. In eckigen Klammern habe ich jeweils erläuternde Übersetzungen ins Deutsche hinzugefügt. Die Straßennamen sind wie im Original ohne vorangestellte Zusätze wie „ul.“ usw. angegeben. Das historische Straßenregister für die Stadt Culm wird Ihnen bei der Orientierung helfen. Die Straßennamen entsprechen im Übrigen in vielen Fällen den heutigen, so dass Sie sich mit Hilfe des aktuellen Stadtplans, auf den im historischen Straßenregister verwiesen wird, gut zurechtfinden dürften.

20.11.2008 Andreas Prause

CHEŁMNO

A
77 – Apteka pod Orłem i drogeria, mgr Bronisław Jasiński, Rynek 9 [Apotheke und Drogerie]
161 – Apteka Radziecka, E. Hempel, Rynek 24 [Apotheke]

B
57 – Badziong M., restaur., kawiarnia „Gastronomia“, Marsz. Focha 24 [Restaurant]
BANKI [Banken]:
75 – Deutsche Volksbank. Bank Spółdzielczy z o. o. w Bydgoszczy, oddz. w Chełmnie, Rynek 22 [Genossenschaftsbank in Bromberg, Filiale in Culm]
50 – Komunalna Kasa Oszczędności pow. Chełmińskiego, Dworcowa 3 [Kommunale Sparkasse für den Landkreis Culm]
1 – Spółdzielczy Chełmiński, Spółdz. z o. o., Hallera 4 [„Culmer Genossenschaftsbank GmbH”].
87 – Boruta Franciszek, skład pomocniczy P. M. Spiryt., Dworcowa 8 (Spirituosen)
108 – Bredefeldt Teodor, przedsiębiostwo budowlane, arch. budown., 22 Stycznia 40-42 [Bauunternehmen, Architekt]
92 – Browar Bydgoski, filia Chełmno, Dworcowa 15 [„Bromberger Brauerei”, Filiale Culm]
4 – Bukowski Bernard, autodorożka, Wodna 31 [Busunternehmen]

C
53 – Cegielnia „Saturn“, inż. A. Dziedziul i Ska, Szosa Łunawska 2 [Ziegelei „Saturn”]
158 – Chełmińska Cegielnia Parowa. wł. M. Nelke, L. Rost, Polna 29 [Culmer Dampfziegelei]
155 – Chmurzyński Józef. tyton, wina, wódki, kiszarnia ogórków i kapusty, Wodna 29 [Tabak, Wein, Wodka, saure Gurken, Sauerkraut]
140 – Culmer Zeitung (Gazeta Chełmińska), księg. i drukarnia spółkowa, Marsz. Focha 29 [auch Buchhandlung und Druckerei]

D
148 – Drążkowski Joachim. Rycerska 27
166 – Drążkowski Józef, dr med., lekarz, Dworcowa 6 [Arzt]
53 – Dziedziul Alfred, inż. dypl.. wł. cegielni i prezes Związku Cegielni (Cegielnia „Saturn“) [Dipl.-Ing., Besitzer der Ziegelei „Saturn” und Vorsitzender des Ziegeleiverbands]
152 – Dziekan L., skład żelaza i art. rolniczych, Hallera 1 [Eisenwaren und landwirtschaftliche Artikel]

E
93 – Ebłowskl Stanisław, ślusarnia budowlana, Marsz. Focha 32 [Bauschlosserei]
125 – Erdmann Teodor, hurtownia piwa i fabryka wód mineralnych, Marsz. Focha 30 [Biergroßhandel und Mineralwasserfabrik]
98 – Ewangelicki Dom Towarzystw. hotel i restaur., zarządca Fiebig Adolf, Świetojerska 3 [Evangelisches Vereinshaus, Hotel und Restaurant, Verwalter Adolf Fiebig]

F
84 – Feibel M., handel drzewa, zboża i ziemiopłodów, Dworcowa 32 (Handel mit Holz, Getreide und Bogenerzeugnissen)
86 – Filarski A., skł. tow. kolon., delik, restaur., Marsz. Focha 9 [Kolonialwarenladen, Delikatessen, Restaurant]
81 – Fitzermann Bracia, fabryka obręczy i hurt wiklin, Polna 8 – 10 [Gebrüder Fitzermann, Reifenfabrik und Großhandel mit Weidenruten]
114 – Frankowski Bolesław, rybołówstwo, Rynkowa 6 [Fischfang]
149 – Frąckowski Jan, mistrz rzeźnicki, Biskupia 6 [Schlachtermeister]
104 – Frąckowski Wład., cukiernia i kawiarnia, Biskupia 2 [Konditorei und Cafe]

G
15 – Gołęblewski Z., skład żelaza, Rynek 1 [Eisenwarengeschäft]
142 – Górecki Stefan, materiały budowlane, Wodna 37 [Baustoffe]
45 – Grzankowski, Józef, skład towarów kol. i restauracja, Rynek 11 [Kolonialwarenladen, Restaurant]

H
10 – Henatsch Werner, właśc. dóbr ryc. Kobyły, poczta Małe Czyste [Rittergutsbesitzer Kobyły, Postamt Małe Czyste]
165 – Hotel Centralny, właśc. Walery Janowski, Dworcowa 23
68 – Huth Hans, przemysł druciany i żelazny, 22 Stycznia 30 [Draht- und Eisenindustrie]

J
78 – Jeske Stefan, b. dyr Pom. Izby Roln., major rez., Uść [ehemaliger Direktor der Pommernschen Landwirtschaftskammer, Reserveoffizier]

K
51 – Kamińska Maria, rozlewnia piwa, Rynkowa 5 [Bierabfüllung]
95 – Kasztelan Józef, wytwórnia soków owoc., hdl. tow. kolon. i restauracja, Dworcowa 24 [Fruchtsafterzeugung, Kolonialwarenhandlung und Restaurant]
80 – Katolicki Urząd Parafialny, Franciszkańska 8 [Katholisches Pfarramt]
8 – Kęsik St., mistrz rzeźnicki, Marsz. Focha 28 [Schlachtermeister]
127 – Kierownictwo Budowy Obwałowania Wisły pod Chełmnem, Rynek 19 [für den Bau der Weichseldämme bei Culm zuständige Behörde]

KOLEJE [Bahn]:
3 – ekspedycja towar., Dworcowa 41 [Güterabfertigung]
55 – ekspedycja towar., Stolno [Güterabfertigung]
88 – Komenda Garnizonu [Garnisonskommandantur]
9 – Komenda P. W. i W. F. [Kommandantur der Organisation für militärische Ausbildung und Leibeserziehung]
21 – Koncern Chmielowy Ska z o.o. Lwów, Słodownia w Chełmnie, Biskupia 23a [Hopfenkonzern GmbH Lemberg, Mälzerei in Culm]
124 – Kośmider Antoni, mistrz ślusarski, Toruńskie Przedmieście 18 [Schlossermeister]
6 – Kraffke W., skład żelaza, Marsz. Focha 34 [Eisenwarengeschäft]
66 – Krąkowski Tadeusz, pow. lekarz wet., Dworcowa 26 [Kreistierarzt]
42 – Kryska Jan, dr med, pl. Marsz. Piłsudskiego 3
41 – Krzywoszyński Alojzy i Franciszek, skł. żel., Marsz. Focha 33 [Eisenwarengeschäft]
91 – Księża Pallotyni, dom misyjny, Dworcowa 38 [Pallottiner – Gesellschaft apostolischen Lebens, Missionshaus]
90 – Kurowski Antoni, mistrz piekarski i właśc. parowej piekarni, Marsz. Focha 13 [Bäckermeister und Dampfbäckereieigentümer]
157 – Künzle Erwin, obywatel ziemski, Małe Czyste, pow. Chełmno [Grundbesitzer]
40 – Künzle Gustaw, handel zboża i nasion, Podmurna 2 [Getreide- und Saatguthandel]

L
69 – Lamparczyk Feliks, kupiec, Wodna 28 [Kaufmann]
171 – Landbund Weichselgau, St. z., Toruńska 5 [eingetragener Verein]
46 – Lemon Jan, spedytor, transport mebli, Rycerska 17 [Spediteur, Möbeltransporte]
160 – Licznerski Józef, adw., b., 22 Stycznia 8 [Rechtsanwalt, Büro]
52 – m. , Dworcowa 29 [Wohnung]
60 – Loga von, wł. dóbr. ryc., Wichorze [Rittergutsbesitzer]
43 – „Lukullus“ fabr. cukrów i czekolady Bydgoszcz, filia Chełmno, hurt i detal, Rynek 2 [Süßwaren- und Schokoladenfabrik „Lukullus” Bromberg, Filiale Culm, Groß- und Einzelhandel]

M
123 – Mańkowski Antoni, przedstawiciel Browaru Skierniewickiego, Biskupia 17 [Vertreter der Brauerei Skierniewice]
111 – Mączkowski Antoni, fabryka wyrobów cementowych, budownictwo studzien, zakład kamieniarsko-rzezbiarski, Dworcowa 2 [Fabrik für Zementerzeugnisse, Brunnenbau, Steinmetz- und Bildhauerarbeiten]
18 – Meseck A. i Schultze W., biuro, zakup zboża, sprzedaż i wymiana mąki, drzewo użytkowe i budowlane, Marsz. Focha 19 [Büro, Getreideankauf, Verkauf und Tausch von Mehl, Nutz- und Bauholz]
19 – młyn parowy, tartak i heblarnia, Nowe Dobra [Dampfmühle, Säge- und Hobelwerk]
82 – Michalski Bolesław, dr, notariusz, Rynek 7 [Notar]
54 – Mleczarnia Spółkowa, Stolna [Molkerei]
154 – Młyn elektryczny, Brzozowo, pow. Chełmno, właśc. Alfred Schmautz [elektrische Mühle]
116 – „Młyn Nadwiślański”, J. Bartel, Toruńska 13 [„Weichselmühle”]

N
58 – Neumann Henryk, skł. tow. kolon., Rynkowa 2 [Kolonialwarenladen]

O
2 – Oesterle Ella, handel ziemiopłodami, Wodna 27 [Handel mit Bodenfrüchten]
73 – Osiecki Bronisław, dr, lek. Hallera 3 [Arzt]

P
POCZTA, TELEGRAF i TELEFON [Post-, Telegrafen- und Telefonamt]:
101 – naczelnik urzędu, b. [Amtsleiter Büro]
– (dod.) m [zusätzlich Wohnung]
102 – kancelaria [Kanzlei]
164 – główna kasa [Hauptkasse]
198 – ekspedycja [Ausgabestelle?]
5 – okienko II [Schalter II]
13 – okienko VI [Schalter VI]
97 – nadzór techniczny b. [technische Überwachung, Büro]
107 – m. [Wohnung]
109 – monter, m. [Monteur, Wohnung]
200 – warsztat monterów [Werkstatt der Monteure]

170 – Pohlmann, Fryderyk, lekarz, Dworcowa 8 [Arzt]

POLICJA PAŃSTWOWA [Staatliche Polizei]:
7 – komenda powiatowa, Dworcowa 1 [Kreiskommandantur]
106 – komendant powiatowy, komisarz Polakowski Teofil, m., Dworcowa 8 [Kreiskommandant, Wohnung]
30 – posterunek, Rynek 14 [Wache]
131 –
132 –
135 –
– (dod.) Dorposz Szlachecki

24 – „Przechowo”, młyny i tartaki, Sp. Akc. w Przechowie, oddział w Chełmnie, Marsz. Focha 21 [Mühlen und Sägewerke Aktiengesellschaft in Przechowo, Filiale in Culm]
113 – Przegląd Chełmiński, drukarnia, Marsz. Focha 21 [„Culmer Rundschau”, Druckerei]
14 – Przybylski Tadeusz, przemysłowiec, „Polmin”, benzyna, oleje i smary, Szkolna 4 [Benzin, Öle, Schmiermittel]
141 – Puczyński Alojzy, kawiarnia i cukiernia, Marsz. Focha 1 [Cafe und Konditorei]
22 – Pusłowski Wojciech, hr., właśc. dóbr, Grubno [Graf, Gutsbesitzer]
63 – Puttkamer – Kleszczyńska, dr, lek., Wodna 15 [Ärztin]

R
27 – Raciniewski Stanisław, maj., Rybieniec [Major]
144 – Rediger Stanisław, mistrz piekarski, Wodna 26 [Bäckermeister]
128 – Reiss Oskar, skład tow. kolon. i handel sprzętów kuchennych, Marsz. Focha 6 [Kolonialwarenladen und Handel mit Küchengeräten]
62 – Renkielska Elfryda, handl. skór surowych, Rycerska 29 [Rohlederhandel]
130 – Renkielski Jan, rakarnia, Klamry [Abdeckerei]
26 – „Rolnik” Oddz. Grudziądza Sp. roln.-handl. z o.o., Rynek 26 [„Landwirt“ Graudenz landwirtschaftl. Handelsges. mbH, Filiale]
72 – Rosiński Józef, adw., Toruńska 1 [Rechtsanwalt]

S
154 – Schmautz Alfred, młyn elektr. i rolnictwo, Brzozowo, pow. Chełmno [elektrische Mühle und Landwirtschaft]
79 – Seidel Karol, Rynkowa 4
168 – Skierski Antoni, węgiel, oleje, farby i artykuły techniczne, Hallera 4a [Kohle, Öle, Farben und technische Artikel]
28 – Spich Antoni, Kino Apollo, 22 Stycznia 35
33 – Spółka Roln. Handl., Sp. z o.o., Szkolna 4 [Landwirtsch. Handelsgesellschaft mbH]
74 – Steffen Edward, parowa farbiarnia i chem. pralnia, Szkolna 2 [Dampffärberei und chemische Reinigung]
56 – Strübing Elżbieta, właśc. dóbr. ryc., Storlus, poczta Małe Czyste [Rittergutsbesitzerin in Storlus, Postamt Małe Czyste]
48 – Strübing G., właśc., maj., Stolno [Grundbesitzer, Major]
11 – Swoiński Józef, rozlewnia piwa, Browar Kuntersztyn, fabr. wód miner., Dominikańska 16 [Bierabfüllung, Brauerei Kuntersztyn, Mineralwasserfabrik]
61 – Szałwicki Paweł, skł. tow. kolon. i restaur., Toruńska 5 [Kolonialwarenladen und Restaurant]
38 – Szczepańska Stanisława, materiałowe opałowe i budowlane, Młyńska 6 [Brenn- und Baustoffe]

SZKOŁY [Schulen]:
23 – I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka, Dominikańska 35 [I. Staatliches Lyzeum und Gymnasium]
110 – II. Państwowe Gimnazjum, Kościuszki 11 [II. Staatliches Gymnasium]

64 – Szpital Powiatowy, pl. dr L. Rydygiera 1 [Kreiskrankenhaus]
36 – Szymański Aleksander, adw. b., Rynek 7 [Rechtsanwalt, Büro]
– m., Dworcowa 19 [Wohnung]

T
81 – Tietze Gerhard, pastor, Wodna 3
117 – Towarzystwo Rolniczo Powiatowe, Dworcowa 5 [Kreislandwirtschaftsgesellschaft]
16 – Trembicki Franciszek, senior, przemysłowiec, Świętojerska 2 [Industrieller]

U
35 – Ubezpieczalnia Społeczna w Grudziądzu, punkt kontrolny w Chełmnie, Dworcowa 27 [Sozialversicherungsanstalt in Graudenz, Kontrollstelle in Culm]
20 – „Unia” Zjednoczone fabryki maszyn, dawn. Ventzki i Peters, Sp. Akc. w Grudziądzu, oddz. Chełmno, Dworcowa 40 [„Unia” Vereinigte Maschinenfabrik, ehem. Ventzki und Peters, Aktiengesellschaft in Graudenz, Filiale in Culm]

URZĘDY [Behörden]:
67 – Inspektorat Szkolny, Świętojerska 1 [Schulamt]
147 – Państwowy Zarząd Wodny, pl. Marsz. J. Piłsudskiego 1 [Staatliche Wasserstraßenverwaltung]
151 – Sąd Grodzki, Toruńska 3 [Amtsgericht]
169 – Starosta Powiatowy, m., Dworcowa 1 [Landrat, Wohnung]
70 – Starostwo Powiatowy, kancelaria, Dworcowa 1 [Kreisverwaltung, Kanzlei]
– (dod.) starosta powiatowy – gab. [Landrat, Büro]
83 – wicestarosta, Dworcowa 1 [Stellvertretender Landrat]
71 – Urząd Skarbowy, pl. Marsz. Piłsudskiego 1 [Finanzamt]
136 – Wydział Powiatowy, nacz. sekretarz, Dworcowa 1 [Kreisausschuss, Obersekretär]
137 – rachuba, Dworcowa 1 [Buchhaltung?]
138 – zarząd drogowy, Dworcowa 1 [Straßenverwaltung]

78 – Uść, folwark, Stefan Jeske [Gut]

V
12 – „Vistula” Polska Żegluga Rzeczna Sp. z o.o., przystań nad Wisłą [„Weichsel” Polnische Flussschifffahrt GmbH, Anlegestelle an der Weichsel]

W
65 – Wasielewski Franciszek, dr med., Marsz. Focha 17
32 – Wedel Ernst, fabryka mebli, zakład pogrzebowy, Rynek 17 [Möbelfabrik, Bestattungsunternehmen]
134 – Wielkopolski Skład Kawy Nr 27, oddz. w Chełmnie, skład kolon., Marsz. Focha [Großpolnisches Kaffeelager Nr. 27, Filiale in Culm, Kolonialwarenladen]
59 – „Wieś i Miasto”, sklep spożywczy, właśc. Maria Jeske, Marsz. Focha 31 [„Dorf und Stadt”, Lebensmittelgeschäft, Eigentümerin Maria Jeske]
94 – Winiarska E., skł. kolon., Rynek 5 [Kolonialwarenladen]
99 – Witkowski Aleksy i Ska, kupiec, import i eksport bydła i trzody chlewnej, Dworcowa 16 (?) [Kaufmann, In- und Export von Vieh und Schweinen]
145 – Wolnikowski Antoni, przeds. samochodowo przewozowe, Rybacka ? [Beförderungsunternehmen]
89 – Wrona Antoni, dr, adw., Rynek 11 (?) [Rechtsanwalt]

Z
133 – Zając Franciszek, obrońca pryw., Rynek 18 [Privatverteidiger]
44 – Zakład Sióstr Miłosierdzia, klasztor, Dominikańska 40 [Kloster der Barmherzigen Schwestern]
39 – Zarząd gminny, Dworcowa 36 [Gemeindeverwaltung]
115 – Zarząd gminny w Starogrodzie [Gemeindeverwaltung in Starogród/Althausen]

ZARZĄD MIEJSKI [Stadtverwaltung]:
25 – Klein Leon, burmistrz, Rynek 26 [Bürgermeister]
31 – Ratusz [Rathaus]
49 –
120 – Rzeźnia, Toruńskie Przedmieście ? [Schlachthof]
119 – Wodociągi, Kilińskiego 9 [Wasserwerke]
118 – Zarząd Gazowni, Wodociągów i Miejskiego Zakładu Elektrycznego, Kamionka 3 [Vorstand Gaswerk, Wasserwerke und Städtisches E-Werk]
121 – Zawadzki Bronisław, mistrz rzeznicko-wędliniarski, Marsz. Focha 15 [Schlachtermeister]
34 – Związek Elektryfikacyjny Chełmno – Świecie – Toruń, Hallera 7 [Elektrifizierungsverband Culm – Schwetz – Thorn]
29 – stacja rozdzielcza, Brzozowo [Schaltwerk]
122 – Żurawski Bolesław, piekarnia par., Młyńska 3 [Dampfbäckerei]